JAN VOS AAN VONDEL

1654.

Myn Heer,

De dans van Engelen, daar gy met my van gesprooken hebt, zal, mijns bedunkens, niet raadtzaam zijn, dewijl gy de Engelen, om de val van Lucifer, een wettige reeden, met een treurigh ge- laat op het tooneel laat koomen: ik heb’ er een gemaakt, die zich wonderlijker, geloof ik, voor d’oogen der aanschouwers zal ver- toonen: want in deze wordt het vervolg van ’t spel, de goude en zilvere eeuw, uitgebeeldt.

Beschrijving van de Dans achter het spel van Lucifer.

Adam en Eva, van Liefde, Onnoozelheidt, Trouw en Eer ge- volgt, verschijnen in ’t Paradijs; hier op komt het Bedrog uit d’afgrondt rijzen, maar omheint van Welspreekentheidt; Mein- eedigheidt, Smeeken, Vleien en looze laagen. Zy heeft haar pruik vol slangen van ’t hooft, en ’t vergift in haar mondt geleit. Nu komt zy met een aangezicht vol aanminnigheidt, aan Eva, dan aan Adam een schoone appel bieden: dit wordt haar door een Engel, die zich hier tussen voegt, elke reis belet. Endelijk, door de vrucht bekoort, krijgt Eva d’appel en eet van ’t verboden ooft en geeft het aan Adam, die ’t zelfde doet: d’Engel vertrekt met een deerelijke zucht. Het Bedrog, dartel door zulk een vervloekte zeege, volgt met wufte sprongen. *t Bedrog, vol heilloosheidt verschuilt haar pruik vol slangen, En berst door ’t aardtrijk heen, daar zy haar kunst voor stelt. Wie ’t oog bedriegen wil moet zich met glans behangen. Het vleiende Bedrog is starker dan’t Geweldt. Zoo deedt zy ’t eerste paar van’s hemels spoor afwenden. Wie dat Godts wet verwarpt verwacht niet dan ellenden.

Terwijl Adam en Eva, die zich naakt bevinden, bezich zijn met een hut te bouwen, vertoont zich een Engel, die de gramschap af- grijselijk ten oogen uit komt blaaken: hy drijft het verleide paar door het brandende slagzwaardt, dat hy in zijn vuist heeft, uit het lusthof. Honger, Armoedt, Arbeidt, Ouderdom en Doodt voegen zich by d’eerste ballingen. De Goude eeuw wordt door d’yzere verjaagt: de Tijdt komt vaardig voor den dagh springen: hy heeft Staatzucht, Nijdigheidt, Oorlog, Roof en Moordt aan zijn zyden; na dat deze gruwelen een poos ’t zaamen gedanst hebben, verspreiden zy hen over de werreldt. Liefde, Onnoozelheidt, Trouw en Eer worden in een wolk vol vol starren ten hemel gevoert.

Wijkt Liefde, Trouw en Eer, de plaagen zijn aan’t stijgen. De Honger, Arbeidt en de Doodt betreeden d’aardt. Het voedtsel is niet dan door zorg en zweet te krijgen. De Staatzucht, Wreedtheidt, Roof en al wat onheil baart, Bekoomen volle macht, om ’t aardtrijk te overheeren. De gruwlen zijn niet dan door ’t schildt des deugts te keeren.

Nu koomen de Faam met haar trompet, en de Tijdt met zijn seissen gewapent, op het midden van het tooneel: zy hebben Adam en Eva aan hun rechte zy; den Dag en Nacht aan de slinke. Hon- ger, Armoedt, Arbeidt en Bedrog volgen, Staetzucht, Oorlog, Moordt en Roof leeveren hun wapens aan de Faam en Tijdt. De Doodt deurschiet Adam, Eva, d’ellenden en d’andere gruwelen: hierop geeven de Faam en Tijdt al wat zy van deze Pesten ont- fangen hebben, aan de Doodt; die, om haar macht te betoonen, de Faam en Tijdt beneevens alle de anderen deurschiet. Natuur, die met haar vier dochters, Aardt, Water, Lucht, en Vuur, het geweldt poogt te ontvluchten, wordt door de Doodt, die haar hier ontmoet, bevochten. Hier tusschen verschijnt’er een heldere wolk, daar men een wagen uit ziet koomen, die van een Fenix voort- getrokken wordt: op deze vertoont zich d’Eeuwigheidt: zy is in ’t wit gekleedt, en behangen met een blaauwe staatcymantel, die met starren overzaait is. Haar pruik wordt van een slang, die de staart in haar bek heeft, omringt. Zy verdelgt door de blixem die zy in haar handt heeft, de Doodt: en zet Natuur op haar waagen en voert haar ten hemel: de hoofdtstoffen verdwijnen.

Elk komt zijn wapens aan de Faam en Tijd opdraagen. Deez’ worden weeder door de Doodt in’t graf geleit. Wat immer aassem schiep wordt door de Doodt verslaagen. Noch moet zy zwichten voor de handt van d’ Eeuwigheidt. Deez’ wordt vergeefs bestreén van dallerstarkste krachten, Wie geen beginsel heeft, heeft ook geen endt te wachten.

Myn Heer, De wijzen, om op te danssen, heb ik nu droef, dan blijdt, naar d’eigenschap der gemelde persoonen gevoegt. Uw E. genegenste dienaar,

JAN VOS.

JAN VOS TO VONDEL

1654.

Dear Sir,

The dance of Angels, which you discussed with me, might not be advisable, in my opinion, because you have the Angels appearing on stage with a sorrowful expression due to Lucifer's fall. I have created one that I believe will appear more wondrous to the audience. This one depicts the continuation of the play, the Golden and Silver Ages.

Description of the Dance following the play of Lucifer.

Adam and Eve, followed by Love, Innocence, Loyalty, and Honor, appear in Paradise. Then Deceit rises from the abyss, surrounded by Eloquence, Perjury, Pleading, Flattery, and Deception. She has a wig full of snakes on her head and poison in her mouth. Now she comes with a charming face, offering a beautiful apple to Eve and then to Adam. Each time, an Angel intervenes to stop her. Finally, tempted by the fruit, Eve takes the apple and eats the forbidden fruit, giving it to Adam, who does the same. The Angel departs with a sorrowful sigh. Deceit, delighted by such a cursed victory, follows with playful leaps. Deceit, full of malice, hides her snake-filled wig and bursts through the earth, displaying her craft. Those who wish to deceive the eye must adorn themselves with splendor. Flattering Deceit is stronger than Force. Thus, she led the first pair away from heaven's path. Those who reject God's law can expect only misery.

While Adam and Eve, now naked, are busy building a hut, an Angel appears, blazing with terrifying wrath. He drives the deceived pair out of the garden with a flaming sword in his hand. Hunger, Poverty, Labor, Old Age, and Death join the first exiles. The Golden Age is chased away by the Iron Age. Time comes forth, bringing Ambition, Envy, War, Robbery, and Murder at his side. After these horrors have danced together for a while, they spread across the world. Love, Innocence, Loyalty, and Honor are carried to heaven in a star-filled cloud.

Love, Loyalty, and Honor depart, and plagues begin to rise. Hunger, Labor, and Death tread the earth. Food is only obtained through care and sweat. Ambition, Cruelty, Robbery, and all that brings disaster gain full power to rule the earth. These horrors can only be countered by the shield of virtue.

Now Fame with her trumpet and Time armed with his scythe come to the center of the stage. They have Adam and Eve on their right side; Day and Night on their left. Hunger, Poverty, Labor, and Deceit follow. Ambition, War, Murder, and Robbery hand their weapons to Fame and Time. Death shoots Adam, Eve, the miseries, and the other horrors. Then Fame and Time give everything they received from these plagues to Death. To show her power, Death shoots Fame, Time, and all the others. Nature, with her four daughters, Earth, Water, Air, and Fire, tries to escape the violence but is confronted by Death. Amidst this, a bright cloud appears, from which a chariot drawn by a Phoenix emerges. On it stands Eternity, dressed in white and draped in a blue state mantle adorned with stars. Her wig is surrounded by a snake biting its own tail. She destroys Death with the lightning in her hand and places Nature on her chariot, carrying her to heaven. The main elements disappear.

Everyone brings their weapons to Fame and Time. These are then led to the grave by Death. Whatever breathes is defeated by Death. Yet, she must yield to the hand of Eternity. Eternity, who is in vain opposed by the strongest forces, has no beginning and thus no end to await.

Dear Sir, I have adjusted the dances to be now sorrowful, now joyful, according to the nature of the mentioned characters.

Your most devoted servant,

JAN VOS.